Βασιλικός πολτός: Είναι μόνο για.. βασίλισσες;

Ευτυχία Γαλανάκου

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Εκπαιδεύτρια ΕΦΕΤ

Η βασίλισσα των μελισσών τρέφεται αποκλειστικά με βασιλικό πολτό. Για μια βασίλισσα πάντα τα καλύτερα και τα πλουσιότερα! Εξαιτίας της διαφορετικής αυτής τροφής, η βασίλισσα αποκτά διπλάσιο μέγεθος από τις εργάτριες και ζωηρά χρώματα. Ζει 30 φορές περισσότερο από τις εργάτριες, γεννάει 2-3 χιλιάδες αβγά την ημέρα, που ζυγίζουν περισσότερο απ’ ό,τι η ίδια και έχουν όγκο 2,5 φορές περισσότερο από αυτήν!                                                                                                        

Το γεγονός αυτό οδήγησε εδώ και χρόνια τους επιστήμονες να μελετήσουν τη σύνθεση του βασιλικού πολτού για να ανακαλύψουν που οφείλεται η μεγάλη θρεπτική του αξία και να ερευνήσουν και την επίδραση του στον άνθρωπο.

Τι είναι ο βασιλικός πολτός

Ο βασιλικό πολτός προέρχεται από την έκκριση των υποφαρυγγικών και σιαγονικών αδένων των μελισσών όταν διαθέτουν στην κυψέλη τους σε κατάλληλη θερμοκρασία γύρη, νερό και μέλι. Αποθηκεύεται στα ειδικά βασιλικά κελιά από τις νεαρές εργάτριες για τη διατροφή των βασιλικών προνυμφών γι αυτό ονομάζεται και γάλα των μελισσών ενώ ο πολτός με τον οποίο τρέφονται οι εργάτριες και οι κηφήνες λέγεται εργατικός πολτός.

Ο φρέσκος βασιλικός πολτός έχει λαμπερό λευκό χρώμα και όξινη γεύση. Η υφή του είναι ζελατινώδης και παχύρρευστη, αλλά με την πάροδο του χρόνου μεταβάλλεται σε συμπαγή. Το άρωμα και η γεύση του οφείλονται στο χαμηλό pH (3,4-4,5).

Είναι ένα προϊόν όμως που υποβαθμίζεται εύκολα όταν δεν βρίσκεται κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Για παράδειγμα επηρεάζεται από το φως ή το οξυγόνο και  γι αυτό αμέσως μετά την συλλογή του συσκευάζεται και αποθηκεύεται σε κατάλληλο χώρο, με τις κατάλληλες συνθήκες. Επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μεταλλικά εργαλεία ή σκεύη κατά τη συλλογή ή επεξεργασία του διότι ο βασιλικός πολτός έχει πολλά οργανικά οξέα που αντιδρούν με το μέταλλο και αλλοιώνουν το προϊόν

Χημική σύνθεση του βασιλικού πολτού                 

Τα κύρια συστατικά του είναι το νερό, οι πρωτεΐνες, τα σάκχαρα, τα λιπίδια και τα μεταλλικά άλατα. Η περιεκτικότητα σε νερό στο φρέσκο βασιλικό πολτό φτάνει ως τα 2/3 του πολτού.

Η σύσταση του βασιλικού πολτού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως είναι η περιοχή στην οποία συλλέχθηκε, οι συνθήκες διατήρησης του ή από το χρόνο διατήρησης του προϊόντος.

Αναλυτικότερα:

-Είναι καλή πηγή πρωτεϊνών και μάλιστα η ροϋαλισίνη (royalisin) είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται αποκλειστικά στο βασιλικό πολτό και βρέθηκε να κατέχει σημαντική αντιβακτηριακή δράση ενάντια σε GRAM- βακτήρια

-Από τα αμινοξέα το ασπαρτικό οξύ βρίσκεται σε μεγαλύτερη περιεκτικότητα. Επίσης σε σημαντικές ποσότητες είναι και το γλουταμινικό οξύ.

-Όσον αφορά τις βιταμίνες είναι πλούσιος σε αυτές του συμπλέγματος Β και κυρίως σε ινοσιτόλη, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, φολικό οξύ, παντοθενικό οξύ, βιοτίνη. Σε ίχνη βρίσκεται η βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ) και λιποδιαλυτές βιταμίνες A,D,E,K.

-Μεγάλης σημασίας για την υγεία του ανθρώπου είναι τα λιπαρά οξέα μικρής αλυσίδας (8-10 άτομα άνθρακα) που περιέχει, όπως για παράδειγμα το trans-10-υδροξυ-2-δεκενοϊκό οξύ, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι έχει αντικαρκινικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες.

-Ο βασιλικός πολτός και συγκεκριμένα ο φρέσκος περιέχει ποσότητες των ορμονών τεστοστερόνης, προγεστερόνης και οιστραδιόλης που είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη των αντρικών και γυναικείων σεξουαλικών οργάνων και χαρακτηριστικών.

-Ένα ακόμα σημαντικό συστατικό του είναι ακετυλοχολίνη η οποία έχει αγγειοδιασταλτικές ιδιότητες καθώς επίσης και διεγείρει την έκκριση αδρεναλίνης.

-Τα σάκχαρα του βασιλικού πολτού είναι κυρίως φρουκτόζη και γλυκόζη σε σχετικά σταθερή αναλογία, όμοια με αυτή του μελιού. Με πολύ μικρότερες ποσότητες και άλλα σάκχαρα όπως είναι η μαλτόζη, η μελιβιόζη και η ριβόζη.

-Τα κυριότερα μεταλλικά στοιχεία που περιέχει είναι κάλιο, ασβέστιο, νάτριο, ψευδάργυρο, σίδηρο, χαλκό και μαγγάνιο.

Τα οφέλη του βασιλικού πολτού

Βοηθάει στη διατήρηση της υγείας, της νεότητας και αυξάνει την αντοχή σε  ασθένειες.

-Ο βασιλικός πολτός προκαλεί μείωση των επιπέδων γλυκόζης του αίματος. Ιάπωνες ερευνητές εντόπισαν στον βασιλικό πολτό οργανικά οξέα, τα οποία έχουν δράση παρόμοια με αυτή της ινσουλίνης με αποτέλεσμα να βελτιώνεται ο διαβήτης

-Συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία του νευρομυικού συστήματος. Σημαντικά ποσά των αμινοξέων προλίνης και ελαστίνης περιέχονται στο βασιλικό πολτό τα οποία είναι βασικά συστατικά του μυϊκού ιστού. Επίσης η περιεκτικότητα του σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β βοηθάει στην αντιμετώπιση νευρολογικών ασθενειών, όπως κεφαλαλγίες, κόπωση, αϋπνίες, απώλεια μνήμης, κατάθλιψη, νευρικότητα κ.α. Βελτιώνει τις σωματικές και πνευματικές δυνάμεις.   

-Βοηθάει στην καλύτερη επίδοση των αθλητών αφού τη σωματική απόδοση αλλά και στην μυϊκή ενδυνάμωση λόγω των βιταμινών του συμπλέγματος Β που διαθέτει αλλά και λόγω του παλμιτικού οξέος που έχει θετική επίδραση στην αύξηση της μυϊκής μάζας και της αθλητικής αντοχής.                                                         

-Βοηθάει στην ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος μειώνοντας για παράδειγμα προβλήματα δυσκοιλιότητας.

-Άτομα που παρουσιάζουν συμπτώματα υποσιτισμού ή ανορεξίας λαμβάνοντας βασιλικό πολτό αυξάνουν την όρεξη τους και το σωματικό τους βάρος.

-Βελτιώνει την κατάσταση ατόμων με ρευματοειδή αρθρίτιδα διότι προσφέρει ποσότητα παντοθενικού οξέος σε συνδυασμό με το 10-υδροξυ-2-δεκενοϊκό οξύ, το οποίο βοηθά στην απορρόφησή του.

-Δρα κατά των βακτηρίων και ιών αποτρέποντας τη δράση πολλών παθογόνων μικροοργανισμών όπως Staphylococcus aureus.

-Οι μελέτες όσον αφορά την επίδραση του βασιλικού πολτού σε καρκινικά κύτταρα έδειξαν ότι πειράματα που έγιναν στην Ιαπωνία σε ποντίκια ότι ο βασιλικός πολτός καταπολεμεί τους όγκους που αναπτύσσονται με αργούς ρυθμούς αλλά όχι τους όγκους καλπάζουσας μορφής (π.χ. λευχαιμία). Δρα ενάντια επίσης στον καρκίνο του μαστού.

-Λόγω των ορμονών που περιέχει ο βασιλικός πολτός έχει ευνοϊκή επίδραση  σε ανωμαλίες της εμμήνου ρήσεως. Επίσης βελτιώνει τη σεξουαλικότητα και την σωματική αντοχή.

-Συντελεί στη λάμψη και υγεία του δέρματος μας και των μαλλιών καθώς και στην υγεία των νυχιών και των ούλων.

-Ο βασιλικός πολτός αυξάνει την αιμοσφαιρίνη και τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος.

-Μπορεί όμως να έχει και ανεπιθύμητες δράσεις, όπως να προκαλέσει οξεία αναφυλακτική αντίδραση ή προβλήματα σε ασθενείς με άσθμα οπότε και αποφεύγεται.

Διάθεση του βασιλικού πολτού στην αγορά

Ο βασιλικός πολτός διατίθεται στο εμπόριο σε διάφορες μορφές, ανάλογα με τον τρόπο επεξεργασίας του. Τον βρίσκουμε νωπό, κατεψυγμένο ή αποξηραμένο. Ο επεξεργασμένος βασιλικός πολτός βρίσκεται σε μορφή κάψουλων και σε χάπια και σε αμπούλες για φαρμακευτική χρήση.

Έχει χρησιμοποιηθεί σε καλλυντικά, όπως κρέμες προσώπου και προϊόντα για την ενυδάτωση του δέρματος.

Χρειάζεται προσοχή όμως γιατί υπάρχει και νοθευμένος  βασιλικός πολτός. Για να διαπιστωθεί η νοθεία γίνονται εργαστηριακές αναλύσεις. O έλεγχος της ποιότητας του βασιλικού πολτού γίνεται με βάση τα κύρια συστατικά του ή με μέτρηση παραμέτρων όπως το pH και η οξύτητα.

Τα λιπίδια είναι τα πιο σημαντικά συστατικά για τον καθορισμό της γνησιότητας ή της νόθευσης του βασιλικού πολτού επειδή το 10-υδροξυ-2-δεκενοϊκό οξύ, βρίσκεται μόνο στον βασιλικό πολτό, από όλες τις τροφές στη φύση.

Επίσης διαπιστώνουμε τη νοθεία και από τα χαρακτηριστικά του διότι και το χρώμα ή η υφή του αλλάζουν αμέσως μετά από έκθεση σε φως ή οξυγόνο.

Ποια πρέπει να είναι η δοσολογία

Η συνιστώμενη δοσολογία είναι ένα κουταλάκι κάτω από τη γλώσσα μέχρι να διαλυθεί κατά προτίμηση το πρωί πριν από το πρωινό γεύμα. Για τους ενήλικες προτείνεται ένα γραμμάριο βασιλικός πολτός την ημέρα, για διάστημα τριών μηνών, δύο φορές το χρόνο, ενώ για τα παιδιά άνω των εφτά ετών ένα γραμμάριο για ένα μήνα και στη συνέχεια διακοπή για ένα μήνα. Για του αθλητές ποικίλει ανάλογα με το είδος και τη διάρκεια της άσκησης τους.                                                                                   

Δεν ξεχνάμε πριν την κατανάλωση του να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας και επίσης να προσέξουμε τυχόν αλλεργικές αντιδράσεις.