Η επίδραση της Μεσογειακής δίαιτας στη φλεγμονή

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Eίναι ευρύτατα γνωστό πως ό,τι τρώμε μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιων ασθενειών. Πλέον, έχει γίνει ακόμα πιο ξεκάθαρο ότι η αύξηση ή η ελάττωση του κινδύνου έχει να κάνει με τον τρόπο που η συνολική μας διατροφή, το διατροφικό «πρότυπο» που ακολουθούμε, μπορεί να προκαλεί ή να αναστέλλει τη διαδικασία της φλεγμονής στο σώμα, η οποία αποτελεί βασικό αιτιολογικό παράγοντα των χρόνιων ασθενειών. 

Καταρχήν, φλεγμονή είναι η σύνθετη βιολογική απόκριση των ιστών σε επιζήμια ερεθίσματα, όπως οι παθογόνοι μικροοργανισμοί, τα κατεστραμμένα κύτταρα και άλλοι διεγερτικοί παράγοντες. Αποτελεί, στην ουσία, μια προστατευτική προσπάθεια του οργανισμού για την απομάκρυνση ζημιογόνων ερεθισμάτων και την έναρξη της διαδικασίας επούλωσης των ιστών. Ωστόσο, η παρατεταμένη φλεγμονή, ή αλλιώς χρόνια, έχει να κάνει με αδυναμία επούλωσης των ιστών, και καθίσταται ως διαδικασία επιζήμια για τον ίδιο τον οργανισμό. Όπως αναφέρουν οι μελέτες, η χρόνια φλεγμονή μπορεί να αποτελεί τη ρίζα πολλών χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης, η αρθρίτιδα, η νόσος Alzheimer ή κάποιες μορφές καρκίνου. Σε υγιή άτομα, η ήπια συστηματική φλεγμονή φαίνεται ότι παίζει ρόλο στην παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας, της αντίστασης στην ινσουλίνη, του μεταβολικού συνδρόμου, της δυσλιπιδαιμίας ενώ, τόσο σε υγιείς όσο και καρδιοπαθείς, τα υψηλά επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών (π.χ. CRP ή ΤΚΕ) δίνουν ιδιαίτερα αρνητική πρόβλεψη για τη μελλοντική κατάληξη των ατόμων.

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν την ανάγκη να σχεδιαστούν μέτρα για την καταπολέμηση της φλεγμονώδους διαδικασίας. Η συνεχώς αυξανόμενη εμφάνιση των φλεγμονωδών εκφυλιστικών ασθενειών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής είναι «προφλεγμονώδης». Ένας εκτεταμένος όγκος επιστημονικών δεδομένων συσχετίζει τη διατροφή με την εμφάνιση καρδιοπαθειών, διαβήτη, υπέρτασης, καρκίνου. Η συνετή διατροφή, που είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, φυτικές ίνες, όσπρια, ψάρι, ξηρούς καρπούς, πουλερικά προστατεύει ενάντια στην ανάπτυξη και εξέλιξη των χρόνιων νοσημάτων. Η παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή, με κύρια πηγή λίπους το ελαιόλαδο, συγκεντρώνει αυτά τα διαιτητικά χαρακτηριστικά, ενώ πολλές έρευνες έχουν δείξει τον ευεργετικό της ρόλο. Είναι εύκολο να γίνει η υπόθεση ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα της δίαιτας Μεσογειακού τύπου, όσον αφορά τις χρόνιες εκφυλιστικές ασθένειες, μπορεί να οφείλονται στη δυνατότητά της να ρυθμίζει τη συστηματική φλεγμονή. Άλλωστε, υπάρχουν ήδη αρκετά στοιχεία για την ύπαρξη αντιφλεγμονωδών παραγόντων στη δίαιτά μας (ω-3 λιπαρά οξέα, αντιοξειδωτικά, διαιτητικές ίνες κ.λ.π.).

Οι σύγχρονες κατευθύνσεις της έρευνας για τη συσχέτιση διατροφής και ασθένειας έχουν στρέψει το ενδιαφέρον από την ανάλυση μενονωμένων θρεπτικών συστατικών (π.χ. ω-3 λιπαρά οξέα) στην ανάλυση των συνολικών διατροφικών προτύπων που ακολουθεί ο άνθρωπος (π.χ. Μεσογειακή ή Δυτικού τύπου διατροφή). Για την ανίχνευση, λοιπόν, της σχέσης μεταξύ φλεγμονής και διατροφής είναι σημαντικό να εξετάσουμε με ποιον τρόπο επηρεάζεται η φλεγμονή από το συνολικό διατροφικό μοντέλο που ακολουθείται. Ένα διατροφικό πρότυπο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά με αντιφλεγμονώδη δράση μπορεί να προστατέψει από ασθένειες που συνδέονται με τη χρόνια φλεγμονή. Πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες φανερώνουν την προστατευτική επίδραση της Μεσογειακής δίαιτας στη φλεγμονή. Υπάρχει αρνητική συσχέτιση μεταξύ της Μεσογειακής δίαιτας και της φλεγμονής όπως εκφράζεται από τις μετρήσεις των φλεγμονωδών δεικτών, γεγονός που έχει θετικό αντίκτυπο στην προστασία από τις χρόνιες εκφυλιστικές-φλεγμονώδεις ασθένειες. Το διατροφικό αυτό υπόδειγμα που λέγεται Μεσογειακή δίαιτα έρχεται σε αντιπαραβολή με τη «δίαιτα Δυτικού τύπου», όπου υπάρχει δραματική μείωση της ποικιλίας των τροφών και σύγχρονες μέθοδοι επεξεργασίας των τροφίμων που αφαιρούν τα κρίσιμα θρεπτικά συστατικά, ενώ προστίθενται επικίνδυνα συστατικά, όπως μεταλλαξιογόνα και μη φυσικές προφλεγμονώδεις ουσίες όπως τα trans λιπαρά οξέα.

Αντίθετα, η παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα είναι εξ’ ορισμού πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα και διαθέτει τον σαφώς ευνοϊκότερο και περισσότερο αντιφλεγμονώδη λόγο ω-6 προς ω-3 σε σχέση με τη δίαιτα της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης ή την αμερικάνικη δίαιτα. Είναι, επίσης, πλούσια σε διαιτητικές ίνες και αντιοξειδωτικά με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες ενώ περιλαμβάνει και άλλα ευεργετικά συστατικά σε συνδυασμό με τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ που συντείνει στην αντιφλεγμονώδη δράση.

Για το λόγο αυτό, η Μεσογειακή δίαιτα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα αντιφλεγμονώδες διατροφικό υπόδειγμα, με δυνατότητα προστασίας ή και θεραπείας των ασθενειών που σχετίζονται με τη χρόνια φλεγμονή.