Παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας : ενημέρωση, προστασία και επιστροφή σε υγιή πρότυπα

ΓΑΒΑΛΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ

Τελειόφοιτη Κλινικής Ιατρικής Διαιτολογίας – Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Προπονήτρια

Η παχυσαρκία είναι ασθένεια, καθώς σύμφωνα με τον ορισμό για την ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ‘’δημιουργεί αποκλίσεις από την κανονική και  υγιή δομή/λειτουργία ενός οργάνου ή συστήματος του σώματος, οι οποίες αποκλίσεις προκαλούνται από υποκείμενες αιτιολογίες, εκδηλώνονται με χαρακτηριστικά συμπτώματα και σημεία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν παθολογικές συνέπειες που επηρεάζουν την υγεία-σωματική και ψυχική- και τη λειτουργικότητα των ιστών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα δημόσιας υγείας που συνδέονται με την αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας. Το υπερβολικό βάρος αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών όπως: αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, στεφανιαία καρδιακή νόσος, εγκεφαλική αγγειοπάθεια, λιθίαση χοληδόχου κύστης αλλά και νεφρών, αρθροπάθεια, πολυκυστικές ωοθήκες, σύνδρομο άπνοιας ύπνου ηπατική ίνωση και ανεπάρκεια, νευροπάθειες και εκφυλισμό νευρώνων, γαστρεντερικά προβλήματα τόσο στα πεπτικά ενζυμα όσο και τις μικρολάχνες του εντερικού αυλού  και μερικά νεοπλάσματα . Παρά τις πολυάριθμες ενημερωτικές εκστρατείες, δυστυχώς, η καταπολέμηση της παχυσαρκίας δεν φαίνεται να λειτουργεί σε ποσοστό που θα περιμέναμε. Η προοδευτική και ταχεία αύξηση της συχνότητας εμφάνισης της παχυσαρκίας, η οποία χαρακτηρίστηκε από τις περισσότερες οικονομικά προηγμένες χώρες την τελευταία δεκαετία, αποτέλεσε το κύριο κίνητρο για την έρευνα των μηχανισμών που αποτελούν τη βάση αυτής της παθολογίας και των σχετικών διαταραχών. Σαφώς και το γενετικό και κληρονομικό υπόβαθρο δημιουργούν επίσης ασθένεια παχυσαρκίας ιδιαιτέρως μέσω ορμονικών διαταραχών.

Η παχυσαρκία μπορεί να θεωρηθεί ως πολυπαραγοντική παθολογία και χρόνια φλεγμονώδης νόσος χαμηλού βαθμού.

Η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη παράμετρος για τη διάγνωση, ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) δεν είναι κατάλληλος για την αξιολόγηση του σωματικού λίπους. Στην πραγματικότητα, αρκετές μελέτες αποδεικνύουν ότι ο ΔΜΣ  δεν μπορεί να ορίσει την παχυσαρκία, η οποία δεν συνίσταται τόσο σε αύξηση βάρους όσο και σε περίσσεια λίπους. Η χρήση κατάλληλων εργαλείων για την εκτίμηση του ποσοστού μάζας λίπους σε συνδυασμό με την κλινική και γενετική ανάλυση(κρυμμένη παχυσαρκία) επέτρεψε την αναγνώριση διαφορετικών φαινοτύπων παχυσαρκίας, που εξηγούν τα διάφορα παράδοξά της.

Σημαντικό είναι να ειπωθεί πως λόγω την υποβόσκουσας σιωπηλής χρόνιας φλεγμονώδους αντίδρασης που προάγεται ως απόρροια τον υπερβάλλοντος λευκού λιπώδους ιστού , οι υπέρβαροι είναι πιο ευεπίφοροι τόσο σε κρυολογήματα όσο και σε αλλεργίες λόγω μειωμένης δραστικότητας των κυττάρων του ανοσοποιητικού.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν κωδικοποιημένο ένα ΒΟDY MASS SET POINT, δηλαδή σωματικό βάρος κατά το οποίο μένουν για χρονικό διάστημα άνω των 6 μηνών και σε αυτό λειτουργούν ομαλά σωματικά αλλά και ψυχολογικά/νευροφυσιολογικά . Να σημειωθεί επίσης πως το υπερβάλλον βάρος σε μεγάλο ποσοστό κρύβει ανεπάρκειες σε μέταλλα, βιταμίνες, απαραίτητα λιπαρά οξέα καθώς, σχεδόν πάντα, έχει προέλθει από την υιοθέτηση ανθυγιεινού τρόπου διατροφής.

Όσον αφορά την ορμονική ρύθμιση όρεξης που είναι η πιο βασική για την ενεργειακή πρόσληψη και δαπάνη, η λεπτίνη αποτελεί ‘’αρχηγός’’ στο κομμάτι αυτό. Το ζήτημα είναι πως αν και η δράση της είναι ανορεξιογόνος , το αυξημένο σωματικό βάρος προκαλεί αντίσταση στη λειτουργία της. Η λεπτίνη ταυτόχρονα επηρεάζει πολλά σημεία και δομές του εγκεφάλου όπως ο ιππόκαμπος , το κέντρο ρύθμισης της όρεξης , ο υποθάλαμος. Ο υποθάλαμος ελέγχει τις δραστηριότητες σε γονάδες, θυρεοειδή, επινεφρίδια, στη ρύθμιση της ανάπτυξης και τους μαστικούς αδένες αλλά και τα επίπεδα τεστοστερόνης μέσω επινεφριδίων.

ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ?

-Συνεχής εκπαίδευση παιδιών και εφήβων για τις αρχές της ισορροπημένης διατροφής αλλά και εκπαίδευση των ενηλίκων ώστε να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για τα παιδιά τους.

-Αύξηση της φυσικής δραστηριότητας αλλά και συχνή άθληση δηλαδή οργανωμένη σωματική δραστηριότητα.

-Αποφυγή πυκνών θερμιδικά τροφών, κυρίως snacks (snacks που σε μικρό όγκο αποδίδουν πολλές θερμίδες).

-Πείτε όχι στις ακραίες δίαιτες αδυνατίσματος. Ακολουθείστε έναν εξατομικευμένο τρόπο αδυνατίσματος με την καθοδήγηση πιστοποιημένων επαγγελματιών στον τομέα της ΥΓΕΙΑΣ.

-Αφουγκραστείτε πότε πραγματικά πεινάτε και πότε θέλετε να ικανοποιήσετε και να καλύψετε μέσω διατροφής άλλα συναισθήματα. Σε περιπτώσεις συναισθηματικής υπερφαγίας αποταθείτε σε ειδικούς.

Συμπερασματικά είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν όλες οι πιθανές στρατηγικές για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, να βελτιωθεί η ταλαιπωρία των ασθενών και να μειωθούν τα κοινωνικά και θεραπευτικά κόστη της παχυσαρκίας και των συνοδών νοσηρών προβλημάτων που επιφέρει σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.