Είναι το «πότε τρώμε» τόσο σημαντικό όσο το «τι τρώμε»;

Επιμέλεια
Ευγενία Αλεξάνδρου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πτυχιούχος  University of Nottingham

Ο σημερινός τρόπος ζωής έχει γίνει πιο απαιτητικός. Τα πρότυπα κατανάλωσης φαγητού έχουν αλλάξει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες και όπως φαίνεται περισσότερα γεύματα είτε παραλείπονται είτε καταναλώνονται εκτός της οικογενειακής εστίας, βιαστικά και ακανόνιστα μέσα στην ημέρα. Δύο έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο Proceedings of the Nutrition Society διερευνούν τις συνέπειες που έχουν για την υγεία διάφορες διατροφικές συνήθειες εξετάζοντας στοιχεία από μια σειρά μελετών.

Η κατανάλωση τροφής μπορεί να επηρεάσει το εσωτερικό ρολόι του οργανισμού ή τους «κιρκαδικούς ρυθμούς» που συνήθως ακολουθούν ένα κύκλο 24 ωρών. Πολλές διατροφικές μεταβολικές διεργασίες στο σώμα ακολουθούν ένα κιρκαδικό πρότυπο όπως η όρεξη, η πέψη και ο μεταβολισμός των λιπαρών, της χοληστερόλης και της γλυκόζης.

Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι οι εργαζόμενοι σε εναλλασσόμενες βάρδιες έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αρκετών ασθενειών όπως ο καρκίνος, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και το μεταβολικό σύνδρομο. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Η άστατη κατανάλωση τροφής παρουσιάζεται σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 80% του γενικού πληθυσμού της Ευρώπης, ιδιαίτερα σε εκείνους που ζουν σε αστικές περιοχές. Αυτή η ασυμφωνία μεταξύ του εσωτερικού και του κοινωνικού ρολογιού έχει συνδεθεί με μεγαλύτερο κίνδυνο ασθενειών όπως η παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, ενώ οι μικρότερες περίοδοι ύπνου έχουν συνδεθεί με την αύξηση του σωματικού βάρους.

Η κατανάλωση μικρών αλλά συχνών γευμάτων για τη ρύθμιση της όρεξης και του σωματικού βάρους είναι μια τακτική που έχει υιοθετηθεί από πολλούς. Ωστόσο μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι ένας μεγαλύτερος αριθμός ημερησίων γευμάτων έχει συνδεθεί με μεγαλύτερο κίνδυνο παχυσαρκίας. Επιπλέον, όταν μελετάται ο αντίκτυπος των γευμάτων είναι σημαντικό να αξιολογείται το τι καταναλώνεται. Ερευνητές έχουν βρει μια σύνδεση μεταξύ του πόσο συχνά τρώμε και του τι επιλέγουμε να φάμε, ενώ παράλληλα τονίζουν τη σημασία που έχει η παρέα που μας συνοδεύει σε ένα γεύμα, επισημαίνοντας ότι τα οικογενειακά γεύματα συμβάλλουν στις υγιεινές διατροφικές συνήθειες των παιδιών και των εφήβων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο τα πρότυπα διατροφής ποικίλλουν. Σύμφωνα με τις μελέτες που εξετάστηκαν το μεσημεριανό είναι το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας στη Γαλλία και στην περιοχή της Μεσογείου. Οι Γάλλοι τείνουν να τρώνε οικογενειακά και καταναλώνουν τρία γεύματα την ημέρα. Αντίθετα, στην κεντρική Αγγλία οι οδηγοί επιλέγουν το γρήγορο φαγητό γεγονός που μεταφράζεται σε μεγαλύτερη κατανάλωση έτοιμων γευμάτων με υψηλή θερμιδική αξία.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ η αναλογία ενεργειακής πρόσληψης αυξάνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια της ημέρας με το πρωινό να παρέχει το χαμηλότερο ποσοστό ενέργειας ενώ το δείπνο το μεγαλύτερο. Αύξηση της κατανάλωσης στο βραδινό γεύμα παρατηρήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες και στην Ιταλία λόγω των μεταβαλλόμενων προτύπων εργασίας.

Μια πρόσφατη κλινική μελέτη έδειξε μεγαλύτερη απώλεια βάρους και βελτιωμένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σε υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες οι οποίες κατανάλωναν τις περισσότερες από τις θερμίδες το πρωί αντί για το βράδυ. Περαιτέρω μελέτες δείχνουν ότι η βραδινή κατανάλωση μπορεί να επηρεάσει τον δείκτη μάζας σώματος διαφορετικά και εξαρτάται από το αν έχει καταναλωθεί πρωινό και πόσο συχνά καταναλώνεται ή αποφεύγεται.

Οι περισσότερες εθνικές κατευθυντήριες γραμμές για την διατροφή επικεντρώνονται στο τι πρέπει να καταναλώνουμε όσον αφορά τα θρεπτικά συστατικά ενώ υπάρχουν λίγες μόνο συστάσεις που αναφέρουν  το πότε πρέπει να καταναλώσουμε ένα γεύμα. Ως εκ τούτου, απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τη διαμόρφωση των μελλοντικών οδηγιών.

Ο Δρ Gerda Pot, λέκτορας στο Τμήμα Διαβήτη και Διατροφικών Επιστημών του King's College London, σημειώνει: «Φαίνεται να υπάρχει κάποια αλήθεια στο ρητό “Φάτε πρωινό σαν βασιλιάς, μεσημεριανό σαν πρίγκιπας και δείπνο σαν άπορος”».